Genieting IV

for electric guitar (2007)

audio

00:00

Genieting IV performed by Olaf Tarenskeen - electric guitar
performed and recorded as Part I of Sternenrest, without the electronic music. mp3

score sample

program notes

I

Solo works, by and large, emphasize the player’s technical mastery of the instrument and challenge the limits of the achievable. In the series of solo works under the title Genieting this aspect is characterized by the duality of the performer who takes control of the physical characteristics of his instrument but at the same time is submerged in them: an elementary world that also remains strange and ›foreign‹ for the player as well as the listener.
Genieting IV for electric guitar consists for a large part of tapping on the strings with a small stone, producing tones that always resonate but that are usually not audible. They are well above the normal range of the guitar, in a small area in which the string becomes progressively ›shorter‹ and the tones lie ever closer to one another. So close, in fact, that intermediate tones (microtones) are easily produced. The composer gladly makes use of this phenomenon. The left hand is free either to play in the ›normal range‹ or to allow the string to resonate: tapping the appropriate string with the stone resonates the tone fingered by the left hand. This enables one to play two voices at once on a single string.

II

Genieting IV can be regarded as a musical reverie at twilight, as the stars begin to appear in the night sky. But the surface of this piece also reflects the formation of the universe and the birth of a star, in which sound plays an important role, as recent discoveries and hypotheses in cosmology and astronomy have shown.

Thus the work begins with a Big Bang [Twilight/Big Bang]: an uncontrollable ›explosion‹ in which ›everything‹ is already present and that later, stretched out in time and space, will take on a variety of guises. In particular the notes D# and E are already present: at the end these are revealed as the tones produced by the newborn star.

In measures 35-121 the piece has the character of an impromptu, cantabile [Starry Sky/Imprints]. The guitar is played normally, as a melodic instrument. The surface, however, takes its structure from graphics made by asteroseismologists, where variations in light emitted by a star, measured over a long period of time, are notated in dots. Joined together, these dots form a curve indicating that the star emits periodic sound waves: some stars thus in fact produce sound!
In the music the ›dots‹ (notes) are the result of rotational shifting of the finger positions on the fingerboard of the guitar. The basic pattern was one of a pair of ascending notes followed by a pair of descending notes. The resulting elongated curve forms the grid on which the rest of Genieting IV is built.

This too is the consequence of a cosmological hypothesis with far-reaching significance for a musician. The division of matter in the universe is in fact not random. Stars, galaxies, and clusters of galaxies emerge in an essentially empty universe on the edges of vastly inflated and frozen sound waves that were already present in the primeval soup. These sound waves were discovered as minuscule ripples in the otherwise smooth cosmic microwave background. They act as the seeds of large-scale structures in the universe.

In measures 121-240 [Seeds of Structure/Cosmic Microwave Background], events – small as well as large-scale – coalesce. On the one hand, the tapping of the stone on the guitar strings produces audible infinitesimal fluctuations between (micro)tones. On the other hand, these subtle variations in tone and rhythm are grafted onto underlying patterns on a much larger scale, which are based on the above-mentioned tone curve. The pitch order remains constant.

These structures give rise to a star [Birth of a Star] from measure 240 to the end. The star is generated via a mechanical process of the repetition of tone clouds gradually becoming more and more dense.

The star’s forthcoming vicissitudes can be heard in Sternenrest, a large work for electronics, instrumentalists, 192 loudspeakers and video, of which Genieting IV is the first section. But then electronic music is added to these same notes.

Willem Boogman, January 2008
(Translation: Jonathan Reeder)

toelichting

I

In solostukken draait het vaak om de technische beheersing van het instrument en worden de grenzen van het mogelijke opgezocht. In de reeks solostukken onder de titel Genieting krijgt dit evenwel de trekken van een speler die de fysieke eigenschappen van het instrument in bezit neemt en tegelijk ondergaat: een elementaire wereld, die tegelijkertijd vreemd en ›anders‹ blijft voor speler en luisteraar.
Een groot deel van Genieting IV voor elektrische gitaar bestaat uit het tikken op de snaren met een steentje. Hierdoor kunnen gitaartonen tot klinken worden gebracht die je anders niet zou horen, maar die wel altijd meeklinken. Zij liggen buiten de normale omvang van de gitaar, in een klein gebied waar de snaar steeds ›korter‹ wordt en de tonen steeds dichter bij elkaar komen te liggen. Zó dicht bij elkaar dat tussenliggende tonen (microtonen) gemakkelijk tot klinken komen. Hiervan wordt dankbaar gebruik gemaakt! De linkerhand is vrij om óf in het ›gewone gebied‹ tonen te spelen, óf om snaarresonanties toe te laten: met het tikken van het steentje op de desbetreffende snaar resoneert een door de linkerhand gegrepen noot mee. Op deze manier is dus tweestemmige muziek mogelijk op één snaar.

II

Genieting IV kan gelezen worden als een muzikale mijmering bij het vallen van de avond waarin langzamerhand de sterrenhemel verschijnt. Maar het oppervlak van dit stuk weerspiegelt ook de vorming van het universum en de geboorte van een ster. Geluid speelt hierbij een belangrijke rol zoals blijkt uit recente ontdekkingen en aannamen in kosmologie en sterrenkunde.

Zo gelezen begint het stuk [Twilight/Big Bang] met een oerknal: een niet te controleren uitbarsting waarin ›alles‹ al aanwezig is en wat later, uitgerekt in tijd en ruimte, verschillende gedaantes aanneemt. Met name de tonen D# en E zijn al aanwezig: aan het slot blijken dit de tonen te zijn die de dan geboren ster voortbrengt.

Van maat 35 tot 121 heeft het stuk het karakter van een soort impromptu, cantabile [Starry Sky/Imprints]. De gitaar klinkt op de gewone wijze, melodisch. Het oppervlak ontleent zijn structuur echter aan grafieken die asteroseismologen maken waarin zij de over zeer lange tijd waar-genomen lichtvariaties van een ster noteren in punten. Deze punten vormen samen een curve waaruit blijkt dat de ster periodieke geluidsgolven voortbrengt. Sommige sterren maken inderdaad geluid!
Hier zijn de ›punten‹ (de noten) het gevolg van rotationele verplaatsingen van vingerposities op de gitaarhals. Uitgangspunt waren groepjes van twee stijgende tonen gevolgd door twee dalende. De hieruit ontstane lange curve vormt het raster waarop de rest van Genieting is gebouwd.

Ook dit is de uitwerking van een voor een musicus veelbetekenende kosmologische aanname. De verdeling van de materie in het universum is namelijk niet willekeurig. Sterren, sterrenstelsels, clusters van sterrenstelsels ontstaan in een overwegend leeg heelal op de randen van enorm uitgerekte en gestolde geluidsgolven, die al aanwezig waren in de oersoep. Deze geluidsgolven zijn ontdekt als miniscule rimpelingen die zich aftekenen in de verder volkomen effen kosmische achtergrondstraling. Zij zijn dus de zaden van grootschalige structuren in het universum.

In de maten 121 tot 240 [Seeds of Structure/Cosmic Microwave Background] komen gebeurtenissen samen die zich afspelen op grote en op kleine schaal. Enerzijds maakt het tikken van het steentje op de snaren van de gitaar de kleinste fluctuaties hoorbaar van (micro)toon naar (micro)toon. Anderzijds zijn deze subtiele schakeringen in toon en ritme geënt op onderliggende, op veel grotere schaal optredende patronen die ontleend werden aan de hiervoor geëxposeerde tonencurve. Daarbij bleef de nootvolgorde ongewijzigd.

Uit deze structuren vormt zich een ster [Birth of a Star] in maat 240 tot einde. De ster wordt geboren uit een mechanisch proces van herhalingen van steeds dichter wordende toonwolken.

Hoe het verder deze ster vergaat kan worden beluisterd in Sternenrest, een groot werk voor elektronica, instrumentalisten, 192 luidsprekers en video, waarvan Genieting IV het eerste onderdeel is. Maar dan is aan dezelfde noten elektronische muziek toegevoegd.

Genieting - the cycle

Genieting - de cyclus

Genieting IV‹ is the fourth work in a series of solo compositions entitled ›Genieting‹ (›pleasure‹, ›enjoyment‹), the translation of the French ›jouissance‹ used by the philosopher Emmanuel Levinas. I interpreted this term not only in the sense of what it means to be a soloist but also as the kind of music the soloist plays. In ›Genieting‹ the music is brought back to its constituent elements, whence it is built up once again.

»La jouissance est un retrait en soi, une involution.
... une exaltation vibrante où le soi se lève.«

Emmanuel Levinas

›Genieting IV‹ is het vierde werk uit een reeks solostukken onder de titel ›Genieting‹.
›Genieting‹ is de vertaling van het Franse woord ›jouissance‹ zoals gebruikt door de filosoof Emmanuel Levinas. ›Genieting‹ interpreteerde ik niet alleen als een adequate beschrijving van wat het betekent om solist te zijn, maar ook van het soort muziek dat de solist speelt. In ›Genieting‹ wordt de muziek teruggebracht tot haar constituerende elementen vanwaaruit ze vervolgens opnieuw wordt opgebouwd.

»La jouissance est un retrait en soi, une involution.
... une exaltation vibrante où le soi se lève.«

Emmanuel Levinas

Willem Boogman

composer