Een oog in zee
modulationes super Arianna a Naxos
music theater for mezzo-soprano, hornist, accordionist, & dancer (2022)
music theater for mezzo-soprano, hornist, accordionist, & dancer (2022)
audio
gallery
program notes
Creating drama in listening* is for me, as a composer, the point of departure for music theatre. In such music theatre musicians play musical characters on stage. Each has a characteristic music. By composing the relations between them, the dramatic action takes shape through music. This requires an intense concentration from the musicians: they move about on stage while projecting sounds and noises in a way that is necessary for the development of the drama. In Een oog in zee the horn player and the accordionist play on stage, without text, but within a clear scenic and choreographic context. They are equal counterparts to the singer, who most of the time dóes have text.
The characters Ariadne (mezzo soprano), Theseus (horn) and Dionysos (accordion) are built up from transformations of motives, pitches and durations of tones from Haydn’s cantata and from Lamento d’Arianna by Claudio Monteverdi.***
Theseus also has a number of motives that are not derived from the works mentioned above, like the ›Greeting motive‹ (›Begroetingsmotief‹).
The framework of the music ›Modulationes‹
The framework of the composition follows from the starting point to give a new interpretation** of the myth of Ariadne and Theseus, into which the cantata Arianna a Naxos by Joseph Haydn is incorporated as a whole.The characters Ariadne (mezzo soprano), Theseus (horn) and Dionysos (accordion) are built up from transformations of motives, pitches and durations of tones from Haydn’s cantata and from Lamento d’Arianna by Claudio Monteverdi.***
Theseus also has a number of motives that are not derived from the works mentioned above, like the ›Greeting motive‹ (›Begroetingsmotief‹).
toelichting - over de muziek
Drama maken in het luisteren* is voor mij, als componist, het uitgangspunt voor muziektheater. In zulk muziektheater spelen musici muzikale personages op het podium. Ieder heeft een eigen, voor hun personage karakteristieke muziek. Door de onderlinge betrekkingen te componeren krijgt de handeling van het drama muzikaal vorm. Het vraagt van de musici een intense concentratie: zij bewegen in de ruimte terwijl zij tonen en geluiden projecteren, en dat op een manier die voor de ontwikkeling van het drama noodzakelijk is. In Een oog in zee spelen en bewegen de hoornist en de accordeonist op het toneel, weliswaar zonder tekst, maar binnen een duidelijke scenische context. Daarin zijn zij gelijkwaardige tegenspelers van de zangeres, die meestal wél tekst heeft.
De opzet van de compositie volgt uit het ons zelf opgegeven uitgangspunt een nieuwe interpretatie** te geven aan de mythe van Ariadne en Theseus, met daarin de cantate Arianna a Naxos van Joseph Haydn integraal opgenomen.
De personages Ariadne (mezzosopraan), Theseus (hoorn) en Dionysos (accordeon) zijn muzikaal opgebouwd uit transformaties van motieven, toonhoogtes en toonduren van Haydns cantate en van Lamento d’Arianna van Claudio Monteverdi.***
Theseus heeft ook een aantal eigen motieven, zoals het ›Begroetingsmotief‹
De opzet van de muziek ›Modulationes‹
De opzet van de compositie volgt uit het ons zelf opgegeven uitgangspunt een nieuwe interpretatie** te geven aan de mythe van Ariadne en Theseus, met daarin de cantate Arianna a Naxos van Joseph Haydn integraal opgenomen.
De personages Ariadne (mezzosopraan), Theseus (hoorn) en Dionysos (accordeon) zijn muzikaal opgebouwd uit transformaties van motieven, toonhoogtes en toonduren van Haydns cantate en van Lamento d’Arianna van Claudio Monteverdi.***
Theseus heeft ook een aantal eigen motieven, zoals het ›Begroetingsmotief‹
The same goes for the ›Van Heel-motive‹, on letters of the names of Helena and Fokke van Heel, which conveys the unanimity of spirit and love between Theseus and Ariadne:
Dit geldt ook voor het ›Van Heel-motief‹, op letters van de namen van Helena en Fokke van Heel, dat de eensgezindheid en liefde van Theseus en Ariadne weergeeft:
The horn player has a double part by playing two midwinter horns besides the ›regular‹ horn. The music for the midwinter horns is largely a transcription of improvisations by horn player Fokke van Heel and dancer Kenzo Kusuda.
As for the structure of the composition the music of Dionysos from scene 1 to scene 7 consists of accompaniment by accordion of Arianna a Naxos as it can be heard in scene 8 (the performance of Haydn’s Arianna a Naxos as a whole), only twice as slow. This accompaniment by accordion serves as a kind of canvas on which the musical characters of Ariadne and Theseus have been composed.
The canvas is interrupted now and then by insertions. Mostly these are short, with the exception of the Prologue and a large part of scene 5, which takes place in the labyrinth. These scenes, when the midwinter horns are being played, do not belong to the canvas.
In scene 8 the entire cantata sounds in the right tempo.
Scene 9 as a whole does not belong to the canvas because here Dionysos himself performs as an autonomous musical character.
For Theseus the horn is the appropriate weapon to fight the Minotaur and confirm his reputation as »monsterkiller« (Hella Haasse****). Theseus is characterized by a whimsical, capricious music: on the one hand heroic, boastful, on the other opportune and manipulative, expressed in instable tones, glissandi, many changes in register and unusual ways of playing. The midwinter horns refer to the horned Minotaur, Dionysos as god of the theatre (goat song) and to the dark labyrinth.
Whereas Theseus by his machismo continuously has to try to control everything, Dionysos in contrast plays with the uncontrollable and the unusual. With his chromaticism, modulations and sliding tones he makes it heard that he enjoys capricious, labyrinthic life. He plays flexible, continuously changing music which lends him something elusive.
The part of the dancer is ›free‹ in relation to the other characters and his contribution is not part of the composition as a game of sound.
As for the structure of the composition the music of Dionysos from scene 1 to scene 7 consists of accompaniment by accordion of Arianna a Naxos as it can be heard in scene 8 (the performance of Haydn’s Arianna a Naxos as a whole), only twice as slow. This accompaniment by accordion serves as a kind of canvas on which the musical characters of Ariadne and Theseus have been composed.
The canvas is interrupted now and then by insertions. Mostly these are short, with the exception of the Prologue and a large part of scene 5, which takes place in the labyrinth. These scenes, when the midwinter horns are being played, do not belong to the canvas.
In scene 8 the entire cantata sounds in the right tempo.
Scene 9 as a whole does not belong to the canvas because here Dionysos himself performs as an autonomous musical character.
The characters
Ariadne is the only character in Een oog in zee with text. While putting the words to music I composed a certain tension between the stressed particles in the text and those in the music: only seldom does Ariadne sing in the cadence of the music and rarely do stressed syllables combine with those in the measures. This means that her melodies run by an additive rhythm, free from the cadence. Where the development of the drama can function without words, I sometimes changed the words into vocal sounds, to which Ariadne is gesturing.For Theseus the horn is the appropriate weapon to fight the Minotaur and confirm his reputation as »monsterkiller« (Hella Haasse****). Theseus is characterized by a whimsical, capricious music: on the one hand heroic, boastful, on the other opportune and manipulative, expressed in instable tones, glissandi, many changes in register and unusual ways of playing. The midwinter horns refer to the horned Minotaur, Dionysos as god of the theatre (goat song) and to the dark labyrinth.
Whereas Theseus by his machismo continuously has to try to control everything, Dionysos in contrast plays with the uncontrollable and the unusual. With his chromaticism, modulations and sliding tones he makes it heard that he enjoys capricious, labyrinthic life. He plays flexible, continuously changing music which lends him something elusive.
The part of the dancer is ›free‹ in relation to the other characters and his contribution is not part of the composition as a game of sound.
De hoornist heeft een dubbelrol door naast de ›gewone‹ hoorn twee midwinterhoorns te bespelen. De muziek voor de midwinterhoorns is grotendeels een transcriptie van improvisaties door hoornist Fokke van Heel en danser Kenzo Kusuda.
Structureel gezien bestaat de muziek van Dionysos vanaf scène 1 tot en met scène 7 uit de accordeonbegeleiding van Arianna a Naxos zoals deze te horen is in scène 8 (de integrale uitvoering van Haydns Arianna a Naxos), maar dan 2x langzamer. Deze accordeonmuziek dient als een soort canvas waarop de muzikale personages van Ariadne en Theseus zijn gecomponeerd. Het canvas wordt af en toe onderbroken door tussenvoegsels. Meestal zijn deze kort, met uitzondering van de Proloog en een groot deel van scène 5, dat zich afspeelt in het labyrint. Deze onderdelen van de compositie, waarin de midwinterhoorns worden bespeeld, maken geen deel uit van het canvas.
In scène 8 klinkt vervolgens de hele cantate in het juiste tempo.
Scène 9 valt geheel buiten het canvas omdat Dionysos hier zelf optreedt als een zelfstandig muzikaal personage.
Voor Theseus is de hoorn het geëigende wapen om het op te nemen tegen de Minotauros en zijn »reputatie van monster-doder« (Hella Haase****) te vestigen. Theseus wordt gekarakteriseerd met een onbestendige, grillige muziek: enerzijds heroïsch, snoeverig - kijk mij eens -, anderzijds opportuun en manipulatief, wat zich uit in instabiele tonen (glijdende tonen, tonen in lage registers) en ongewone speelmanieren. De midwinterhoorns die de hoornist bespeelt verwijzen naar de gehoornde Minotauros, Dionysos als theatergod (bokkenzang) en naar het duistere labyrint.
Waar Theseus vanuit zijn machismo alles voortdurend moet zien te beheersen, speelt Dionysos juist met het oncontroleerbare en ongewone. Met zijn chromatiek, modulaties en glissanderende tonen laat hij horen dat hij zich laaft aan het grillige, labyrintische leven. Hij speelt flexibele, voortdurend veranderende muziek en krijgt daardoor iets ongrijpbaars.
De rol van de danser is ›vrij‹ ten opzichte van de andere personages en maakt geen onderdeel uit van de compositie als een spel van geluiden.
Structureel gezien bestaat de muziek van Dionysos vanaf scène 1 tot en met scène 7 uit de accordeonbegeleiding van Arianna a Naxos zoals deze te horen is in scène 8 (de integrale uitvoering van Haydns Arianna a Naxos), maar dan 2x langzamer. Deze accordeonmuziek dient als een soort canvas waarop de muzikale personages van Ariadne en Theseus zijn gecomponeerd. Het canvas wordt af en toe onderbroken door tussenvoegsels. Meestal zijn deze kort, met uitzondering van de Proloog en een groot deel van scène 5, dat zich afspeelt in het labyrint. Deze onderdelen van de compositie, waarin de midwinterhoorns worden bespeeld, maken geen deel uit van het canvas.
In scène 8 klinkt vervolgens de hele cantate in het juiste tempo.
Scène 9 valt geheel buiten het canvas omdat Dionysos hier zelf optreedt als een zelfstandig muzikaal personage.
De personages
Ariadne is het enige personage in Een oog in zee dat tekst heeft. Bij het zetten van de tekst op muziek heb ik een spanningsveld gecomponeerd tussen de klemtonen van de tekst en die van de muziek: slechts zelden zingt Ariadne in de cadans van de muziek en zelden vallen de beklemtoonde lettergrepen samen met die van de maat. Dat betekent dat haar melodieën grotendeels verlopen met een additief ritme, vrij van de cadans. Waar de handeling het kan stellen zonder woorden zette ik de woorden soms om in vocale ruisklanken waarbij Ariadne gebaren maakt.Voor Theseus is de hoorn het geëigende wapen om het op te nemen tegen de Minotauros en zijn »reputatie van monster-doder« (Hella Haase****) te vestigen. Theseus wordt gekarakteriseerd met een onbestendige, grillige muziek: enerzijds heroïsch, snoeverig - kijk mij eens -, anderzijds opportuun en manipulatief, wat zich uit in instabiele tonen (glijdende tonen, tonen in lage registers) en ongewone speelmanieren. De midwinterhoorns die de hoornist bespeelt verwijzen naar de gehoornde Minotauros, Dionysos als theatergod (bokkenzang) en naar het duistere labyrint.
Waar Theseus vanuit zijn machismo alles voortdurend moet zien te beheersen, speelt Dionysos juist met het oncontroleerbare en ongewone. Met zijn chromatiek, modulaties en glissanderende tonen laat hij horen dat hij zich laaft aan het grillige, labyrintische leven. Hij speelt flexibele, voortdurend veranderende muziek en krijgt daardoor iets ongrijpbaars.
De rol van de danser is ›vrij‹ ten opzichte van de andere personages en maakt geen onderdeel uit van de compositie als een spel van geluiden.
* Compare with Prometeo, tragedia dell’ascolto by Luigi Nono. The subtitle indicates that the drama develops in listening.
** An important source of inspiration was Een draad in het donker (A string in the dark), a play by the Dutch author Hella Haasse, based on the Ariadne-myth.
*** For an explanation on this transforming or metamorphosing technique, which I also describe as ›modulationes‹ (hence the subtitle of Een oog in zee: ›modulationes super Arianna a Naxos‹) I refer to my website, writings.
**** Hella Haasse: Rondom een mythe (een mini-verkenning) in: M.A. Wes (red.), Van Parthenon tot Maagdenhuis, Amsterdam 1985, p. 171-187.
** An important source of inspiration was Een draad in het donker (A string in the dark), a play by the Dutch author Hella Haasse, based on the Ariadne-myth.
*** For an explanation on this transforming or metamorphosing technique, which I also describe as ›modulationes‹ (hence the subtitle of Een oog in zee: ›modulationes super Arianna a Naxos‹) I refer to my website, writings.
**** Hella Haasse: Rondom een mythe (een mini-verkenning) in: M.A. Wes (red.), Van Parthenon tot Maagdenhuis, Amsterdam 1985, p. 171-187.
* Vgl. Prometeo, tragedia dell’ascolto van Luigi Nono. De ondertitel geeft aan dat het drama zich afspeelt in het luisteren.
** Een belangrijke inspiratiebron daarbij vormde Een draad in het donker, een toneelwerk van Hella Haasse, gebaseerd op de Ariadne-mythe
*** Voor een uiteenzetting over deze transformatie- of metamorfose-techniek die ik ook wel ›modulationes‹ noem (vandaar de ondertitel van Een oog in zee: ›modulationes super Arianna a Naxos‹) verwijs ik naar mijn website, writings.
**** Hella Haasse: Rondom een mythe (een mini-verkenning) in: M.A. Wes (red.), Van Parthenon tot Maagdenhuis, Amsterdam 1985, p. 171-187.
** Een belangrijke inspiratiebron daarbij vormde Een draad in het donker, een toneelwerk van Hella Haasse, gebaseerd op de Ariadne-mythe
*** Voor een uiteenzetting over deze transformatie- of metamorfose-techniek die ik ook wel ›modulationes‹ noem (vandaar de ondertitel van Een oog in zee: ›modulationes super Arianna a Naxos‹) verwijs ik naar mijn website, writings.
**** Hella Haasse: Rondom een mythe (een mini-verkenning) in: M.A. Wes (red.), Van Parthenon tot Maagdenhuis, Amsterdam 1985, p. 171-187.